12 grudnia 2024r. Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) wydał bardzo ważny wyrok w sprawie C-300/23. Co prawda orzeczenie to zapadło na kanwie pytań prejudycjalnych zadanych przez sąd hiszpański odnośnie tamtejszych umów kredytowych, jednak treść wyroku może mieć kluczowe znaczenie również w kontekście Polski i stosowanego u nas wskaźnika referencyjnego WIBOR.
Wyrok TSUE dotyczy interpretacji przepisów Dyrektywy 93/13/EWG w kontekście umów kredytu hipotecznego z oprocentowaniem zmiennym. W szczególności rozstrzygnięto kwestie dotyczące przejrzystości warunków umowy, jej zgodności z prawem unijnym oraz możliwości oceny nieuczciwego charakteru poszczególnych postanowień. Poniżej przedstawiamy istotne punkty tego wyroku:
- Przejrzystość umowy kredytowej
TSUE orzekł, że wymóg przejrzystości wynikający z art. 4 ust. 2 oraz art. 5 dyrektywy 93/13/EWG nie zawsze jest spełniony, nawet w przypadku gdy mamy do czynienia z warunkiem umowy kredytu hipotecznego przewidującym okresowe dostosowanie stopy procentowej w zależności od wartości oficjalnego wskaźnika opisanego w akcie administracyjnym, który został opublikowany w dzienniku urzędowym państwa członkowskiego.
Nawet jeśli wskaźnik jest oficjalny i opublikowany, przedsiębiorca nadal ma obowiązek dostarczenia konsumentowi pełnej definicji tego wskaźnika oraz informacji o jego historii zmian, jeśli informacje te nie są powszechnie dostępne w sposób zrozumiały dla przeciętnego konsumenta. Jeżeli te dane są niedostatecznie dostępne lub nie zostały przekazane w sposób przejrzysty, przedsiębiorca musi dostarczyć pełną definicję wskaźnika oraz wszelkie istotne ostrzeżenia dotyczące jego szczególnych cech i potencjalnych konsekwencji, które mogą wpłynąć na decyzję konsumenta.
- Ocena nieuczciwego charakteru warunku umowy
W ocenie nieuczciwego charakteru warunku umowy kredytowej, który przewiduje dostosowanie stopy procentowej na podstawie wskaźnika, istotne jest uwzględnienie, czy kredytodawca poinformował konsumenta o szczególnych cechach wskaźnika, np. takich jak zastosowanie ujemnego spreadu. Niedopełnienie tego obowiązku może prowadzić do uznania warunku za nieuczciwy.
- Zastosowanie wskaźnika RRSO
W przypadku, gdy wskaźnik referencyjny stosowany w warunkach umowy kredytowej oparty jest na rzeczywistych rocznych stopach oprocentowania (RRSO) innych umów kredytowych, okoliczność, iż te RRSO zawierają elementy uznane za nieuczciwe, nie oznacza automatycznie, że cały warunek dotyczący dostosowania stopy procentowej jest nieuczciwy. Ważne jest, aby warunek umowy był zgodny z zasadami przejrzystości oraz rynkowymi standardami obliczania stopy procentowej.
- zasada dobrej wiary przedsiębiorcy
TSUE zaznaczył, że przedsiębiorca nie może automatycznie działać w dobrej wierze tylko dlatego, że stosuje oficjalnie ustanowiony wskaźnik referencyjny. Ocena nieuczciwego charakteru warunku umowy powinna uwzględniać wszystkie okoliczności, w tym sposób obliczania oprocentowania oraz porównanie tego oprocentowania z rynkowymi stawkami.
- Wymogi przejrzystości a ocena skutków dla konsumenta
Dla oceny nieuczciwego charakteru warunku umowy kredytowej istotne jest porównanie metody obliczania stopy procentowej z metodami stosowanymi na rynku, w szczególności z oprocentowaniem kredytów o podobnych parametrach. Jeżeli warunki obliczania stopy procentowej prowadzą do nierównowagi na szkodę konsumenta, warunek ten może zostać uznany za nieuczciwy.
- Zastąpienie nieuczciwego warunku
W przypadku, gdy nieuczciwy warunek w umowie kredytowej jest niezbędny do jej funkcjonowania, sąd krajowy może zastąpić ten warunek odpowiednim przepisem prawa krajowego, pod warunkiem, że ten przepis ma zakres równoważny z warunkiem, który jest zastępowany. Sąd nie może jednak zmienić warunku poprzez dodanie elementów, które mogłyby naprawić nierównowagę w umowie. Bo zdaniem TSUE zadaniem sądów jest zapobiegać, a nie leczyć.
- Nieważność całej umowy kredytowej oznacza, że bank nie może żądać od kredytobiorcy żadnych kosztów przewyższających kwotę wypłaconego kredytu
Jeśli cała umowa kredytowa uznana jest za nieważną z powodu stwierdzenia nieuczciwego charakteru jej warunku, a konsekwencje tej nieważności byłyby szczególnie niekorzystne dla konsumenta, TSUE uznał, że sąd krajowy nie powinien stosować przepisu, który uprawniałby przedsiębiorcę do zwrotu całej kwoty kredytu powiększonej o odsetki ustawowe od dnia, w którym środki zostały udostępnione konsumentowi.
Podsumowanie
Wyrok ten ma istotne znaczenie dla konsumentów, którzy zawierają umowy kredytowe z oprocentowaniem zmiennym, szczególnie w kontekście przejrzystości warunków tych umów oraz ochrony przed nieuczciwymi postanowieniami. Trybunał podkreślił konieczność jasnego informowania konsumentów o metodach ustalania oprocentowania oraz wpływie na koszty kredytu, a także wskazał, że ocena nieuczciwego charakteru takich warunków powinna uwzględniać ogólne zasady prawa konsumenckiego, jak również standardy rynkowe.
Jesteśmy pewni, że TSUE wypowie się w podobnym duchu w zakresie pytań prejudycjalnych zadanych przez nasz rodzimy częstochowski sąd (sprawa C-471/24), co umożliwi także setkom tysięcy złotówkowiczów podjęcie w sądach skutecznej walki o swoje prawa.
A czy Ty zostałeś przez swój bank szczegółowo pouczony o tym czym jest WIBOR i jakie ryzyko ponosisz decydując się na zawarcie umowy opartej o tę stawkę referencyjną?
Jeśli zaskoczył Cię drastyczny wzrost Twoich rat kredytowych, prześlij do nas swoją umowę do bezpłatnej analizy.